Ik heb hem gelezen en hij was goed geschreven, indrukwekkend en beangstigend actueel tegelijkertijd: Het boek van de historicus Patrick Dassen: De Weimarrepubliek1918-1933, Over de kwetsbaarheid van de democratie.

De beeldende manier waarop het boek opent neemt je als het ware mee naar het moment waarop Hitler de macht grijpt in Duitsland. Je kunt het voor je zien, al die mensen die juichen, in lantarenpalen klimmen om een glimp op te vangen van hun grote nieuwe leider; dé belofte, hun Messias! Hij die het land, dat na een verloren eerste Wereldoorlog en economische malaise in een diepe identiteitscrisis verzeild geraakt is, er weer bovenop gaat helpen; dat weet iedereen die staat te juichen zeker!

Het historische boek is voor mij geen ‘standaard’ geschiedschrijving. Door de manier van schrijven neemt Patrick je op beeldende manier mee in hoe het land er voor stond. Dit doet hij door sfeerbeelden te beschrijven van het land waarin hij weergeeft hoe men leeft, waar men vandaan komt en welk perspectief zij toen zagen; of juist misten. Die beelden zijn gebaseerd op meerdere bronnen van toen, zowel uit wetenschappelijke bronnen, literatuur en uit verhalen die direct kwamen vanuit het dagelijks leven.

Zo ervaar je het contrast tussen met name de verwesterde moderne metropool Berlijn en het platteland. Berlijn was een modern wereldstad, waar men het leven volop aan het leven was met alle moderne nieuwe ontwikkelingen, feesten, toonaangevende architectuur, kunst, etc. Terwijl op het platteland er nog steeds armoede heerste, hard gewerkt moest worden om te overleven. En zo wordt ook duidelijk: niet iedereen stond te juichen!

De moderniteit in Berlijn werd aan de ene kant verheerlijkt en leverde een grote bijdrage aan een hernieuwd zelfbewustzijn van De Moderne Duitster in de democratie, die gerealiseerd was direct na de Eerste Wereldoorlog. Maar ook de onvrede, vooral op het platteland en in bepaalde conservatieve landsdelen. Die dus nog steeds in armoede leefde en het verlies van de Eerste Wereldoorlog en het verdrag van Versailles als vernedering ervoer en ondertussen Berlijn zag verworden tot een stad waar de cultuur van de overwinnaars werd overgenomen; geen echte Duitsers meer konden zijn in hun ogen.

Het is ook geen standaard geschiedschrijving omdat het boek een heel breed beeld schetst; ik gaf al aan de verschillen in het land, maar ook de politieke situatie wordt beschreven, want de NSDAP was echt niet zomaar de meest voor de hand liggende partij die aan de macht zou kunnen komen. Het waren meer dan hectische en onrustige politieke tijden. Zo werden er in die tijd vele politieke moorden gepleegd, zowel door rechts als links en kwamen situaties voor van volksopstanden die met harde hand werden beëindigd. Het land was niet stabiel en de rechtsspraak allesbehalve neutraal, maar de democratische regeringen wisten het eigenlijk best goed door de vele uitdagingen door te laveren en het land enige richting te geven. Toen na de eerste financiële crisis het land weer beter presteerde leek het ook echt even of de democratie zich sterker leek te ontwikkelen. door de nieuwe crisis, het wegvallen van een sterke minister van buitenlandse zaken en de politieke reactie daarop kwam het land snel weer in een lastige situatie.

Het is ook geen standaard geschiedschrijving omdat het in mijn ogen echt leest als een roman, terwijl er onderwijl heel veel historische feiten aangehaald worden. Het boek blijft je meenemen en beeldend. Het is daarmee voor mij echt een goed geschreven, toegankelijk en indrukwekkend boek. Het wordt beangstigend omdat je veel paralellen ziet met het heden (in binnenland, met de vele crisissen, het vertrouwen in de politiek en nu de boosheid van de boeren. En in het buitenland). En in het nawoord maakt Patrick Dassen dat ook nog eens op scherpe wijze concreet; De democratie is kwetsbaar; ook -of misschien wel juist- in onze tijd!

Terecht dan ook dat hij genomineerd is voor de Libris Geschiedenis Prijs 2022! Op 30 oktober 2022 zullen wij weten of Patrick Dassen ook gewonnen heeft!

Er zijn nog meer recensies te vinden van dit boek terug te lezen:

In de Volkskrant, Trouw, NRC (vaak alleen voor abonnees)

Op Hebban.nl